Seksualność dzieci

Dużo mówi się o braku edukacji seksualnej w polskich szkołach. Zagubieni w tym wszystkim są nie tylko uczniowie, którym przedstawia się okrojony materiał, często niezbyt interesujący dla nich, ale też rodzice, którzy zupełnie nie wiedzą jak zająć się tą luką. No bo czy powinni wyprzedzać pytania dzieci czy na nie czekać? Co, jeśli nie wiedzą? Kiedy mówić o pierwszym stosunku? Może w ogóle nie mówić?

Wiedza o seksualności

Zacznijmy od tego, że edukacja seksualna dziecka dzieje się bez względu na to czy świadomie podejmujemy aktywności w celu uświadamiania dziecka i rozmów czy też nie. Edukacja seksualna, która wynosimy z domu to role rodziców jakie przybierają jako kobieta i mężczyzna lub kobieta i kobieta lub mężczyzna i mężczyzna. To też jakie emocja wiążą się z rozmowami na temat seksualności - czy otwartość, akceptacja czy też przekraczanie granic i narzucanie swojego zdania lub wiedzy, czy wstyd i zażenowanie. Edukacja seksualna ma miejsce, kiedy rodzice oceniają swoje ciała - czy nie narzekamy czy krytykujemy czy je akceptujemy. Jaki związek tworzymy, jak okazujemy sobie bliskość fizyczną czy emocjonalna, czy dorośli między sobą potrafią komunikować się na temat swoich potrzeb. To wszystko wpływa na poziom edukacji seksualnej jakie dziecko wyniesie z domu.

Seksualność a wiek dziecka

Ale jak dopasować treści i poziom rozmowy do dziecka? Wiadomo, że inaczej będziemy rozmawiać z nastolatkiem, który ma zupełnie inne potrzeby, a inaczej z dzieckiem, którego potrzeby i pytania będą zupełnie inne. Żeby jednak to wiedzieć trzeba się przyjrzeć rozwojowi psychoseksualnemu dziecka i jego etapom.

Pierwsza faza to faza edypalna do 3 roku życia, gdzie główną rolę odgrywa relacja matki z dzieckiem. Styl przywiązania (bezpieczny, lękowy, lękowo-unikający, unikający) będzie kształtował późniejszą umiejętność budowania relacji z innymi ludźmi, a co za tym idzie, budowania również relacji seksualnych. Dziecko w tym okresie uczy się jak rozróżniać płeć, jaka jest jego płeć a jaka innych ludzi. Już wtedy możemy nauczyć dziecko pewnych przekonań na temat danej płci, które będą negatywne lub pozytywne. U chłopców w tym okresie mogą pojawić się bardziej intensywne zachowania seksualne wyrażane za zewnątrz.

W wieku 3- 6 lat dziecko przestaje być egocentryczne i zaczyna interesować się innymi ludźmi. Głównym założeniem tego wieku jest konflikt - pomiędzy chęcią doświadczania swojej seksualności poprzez różne działania - masturbację czy ekshibicjonizm - a granicami innych ludzi. Dziecko uczy się wtedy, gdzie są granice innych a gdzie ich własne. Dlaczego warto szanować granice innych ludzi. Sprawdza, jak ratują inni ludzie na ich zachowania seksualne. Uczy się intymności w perspektywie doświadczania jej poprzez reakcje innych ludzi. Dziecko uczy się w ten sposób norm społecznym, ale również granic, swoich własnych i innych ludzi.

Od wieku około 7 lat do 10 kształtuje się u dzieci okres wyparcia, czy też zmniejszenie zainteresowania seksualnością. Dzieci skupiają swoją uwagę na grupie rówieśniczej i wszystkim co tym związane. Próbują odnaleźć się w klasie, tworzyć przyjaźnie, przynależeć do grupy.

Po tym czasie następuje okres dojrzewania, który wiąże się ze zmianami hormonalnymi. U chłopców, w związku z gwałtownym wzrostem stężenia testosteronu, mogą pojawić się dużo silniejszymi zachowania seksualne. Chłopcy stają się agresywniejsi co ma swoje ujście w tzw. Końskich zalotach, czyli ciągnięciem za włosy, próbami rozpięcia czy strzelenia z biustonosza. U dziewczynek następuje wzrost estrogenu, testosteronu, i dehydroepiandrosteronu, ale nie tak silne i gwałtowne jak u chłopców. W konsekwencji u dziewcząt następuje silniejszy rozwój emocjonalny a napięcie seksualne jest słabo odczuwalne. Co to oznacza? Że dziewczynki w tym czasie są bardziej skłonne do platonicznych zauroczeń niż o fantazjowaniu czy dążeniu do fizycznej bliskości. Okres też zakańcza się integracją u obu płci: rozwój emocjonalny równa się rozwojowi seksualnemu.

Co zrobić?

Każdy okres jest niezwykle ważny w rozwoju psychoseksualnym małego człowieka, ale również stawia zupełnie inne wyzwania przed rodzicem. Jednym z ułatwień dla rodzica może być świadomość z czym ten okres się wiąże i jakie są jego cechy. Pozwala to odpowiednio reagować na to co jest w normie a co już nie. Poradzić sobie i rozmawiać z dzieckiem w odpowiedni sposób dopasowany do jego wieku i potrzeb na dany moment. Dziecko w wieku 5 lat nie będzie oczekiwało rozmowy na temat seksualności na takim poziomie jak dziecko w wieku 13 lat. Warto w tym wszystkim podążać za dzieckiem, a nie narzucać czy unikać niektórych tematów w lęku przed brakiem kompetencji. Nawet przyznanie się przed dzieckiem, że jest nam trudno mówić o pewnych tematach może być otwierające i uczące, że o seksualności należy mówić szczerze. A to już bardzo ważna lekcja.