Jak sobie radzić z nadmiernym poczuciem wstydu?

Każdy z nas się w życiu zaczerwienił, każdemu znane jest uczucie zawstydzenia. Szczególnie w wieku dziecięcym i młodzieńczym. Widok zauroczonych nastolatków, przeżywających pierwszą miłość z rumieńcem na twarzy lub widok dziecka, chowającego się za nogą rodzica, nikogo nie dziwi. Poczucie wstydu, które jednak towarzyszy nam w dorosłości i destrukcyjnie wpływa na nasze życie, jest i powinno być wysoce martwiące. Jak sobie radzić z tak trudną emocją, jaką jest wstyd?

Czy wstyd może być dobry?

Wstyd jest uczuciem, emocją i, jak każda, wywołuje w nas określone zachowanie. Odpowiedni poziom poczucia wstydu, który sprawia, że nie przekroczymy pewnych granic zachowania, wiąże się poniekąd z naszymi wartościami. Jeśli coś jest dla nas krępujące, najzwyczajniej nie będziemy tego robić. W zamian będziemy zachowywać się w taki sposób, na który sami sobie pozwolimy. Jesteśmy w stanie wyznaczać sobie granice i czujemy, że mamy nad sobą kontrolę. Takie emocje są potrzebne i pożyteczne. Odpowiedni poziom poczucia wstydu pozwala regulować zachowanie i nie przekraczać ogólnie przyjętych norm. Problem pojawia się wtedy, kiedy wstyd zaczyna mieć na nas destrukcyjny wpływ. 

Kiedy wstyd może nam zaszkodzić?

Wstyd destrukcyjny to uczucie mimowolnie powstrzymujące nas przed działaniem. Takie poczucie wstydu sprawia, że czujemy się więźniami swoich emocji. Każda próba przełamania go wiąże się z lękiem i wręcz umacnia tendencje do wycofywania się - zauważa Kamila Kalbarczyk psycholog Talk&Solve. Boimy się, że zostaniemy wyśmiani, ośmieszeni, wykluczeni. Jest to bardzo krzywdzące i rujnujące uczucie, które prowadzi do braku pewności siebie i niskiej samooceny. Na skutek nadmiernego poczucia wstydu możemy myśleć o sobie jako mniej wartościowym człowieku, który nie zasługuje na miłość, nie spełnia oczekiwań innych, jest z natury zły i niemoralny. Takie przekonania prowadzą do unikania, ukrywania się, a nawet wycofania z życia społecznego. Żeby nie dopuścić do poważnych konsekwencji poczucia wstydu, powinniśmy nauczyć się radzić sobie z tą emocją.

Jak radzić sobie z poczuciem wstydu?

Najważniejszym elementem, pozwalającym na efektywne radzenie sobie z nadmiernym poczuciem wstydu, jest umiejętność regulacji emocji. Jej pierwszym krokiem jest zrozumienie emocji. Aby móc myśleć o zmianie towarzyszących nam uczuć, najpierw powinniśmy je zrozumieć, tzn. poprawnie zinterpretować i nazwać. Następnie powinniśmy skupić się na zmianie niepożądanych emocji poprzez zmniejszenie ich natężenia lub zastąpienie innymi. W ten sposób uodparniamy się na intensywne odczucia. Ostatnim krokiem poprawnej regulacji emocji jest akceptacja tego, jak się czujemy. Regulację emocji, jak każdą inną umiejętność, można wyćwiczyć. W tym celu trzeba zacząć zwracać uwagę na nasze uczucia i być ich świadomym. Nie zawsze jednak jesteśmy w stanie poradzić sobie z wszechogarniającymi emocjami. Kiedy poczucie wstydu zaczyna dominować w naszym życiu, niełatwo samemu zmienić ten stan rzeczy.

Kiedy udać się do terapeuty z problemem nadmiernego poczucia wstydu?

Nadmierne poczucie wstydu może być poważnym problemem, który w odpowiednio dużym nasileniu, może znacząco upośledzać funkcjonowanie. Takie uczucie prowadzi do blokowania własnych emocji, izolacji od otoczenia czy konfliktów z innymi ludźmi. Paraliżujący wstyd może powstrzymywać nas przed wykonywaniem większości codziennych zadań. W takim przypadku konieczna jest interwencja terapeuty. W terapii w nurcie TSR często pracujemy z Klientami, którzy mówią o szeregu przykrych, upokarzających doświadczeń, o kompleksach, braku wiary w siebie. Powszechnie używane sformułowanie 'mam kompleksy' może dotyczyć każdej płaszczyzny życia. Dla nas, terapeutów to sygnał, aby rozpocząć pracę w kierunku poszukiwania w człowieku wszystkiego tego, czego on sam potrzebuje do odbudowania poczucia spokoju, akceptacji, poczucia własnej wartości. Zbudowanie wysokiej, stabilnej samooceny to cel, który przyświeca nam podczas pracy z problemem nadmiernego poczucia wstydu.