Poczucie własnej wartości - co zrobić, gdy jest niskie?

Zawstydzenie, smutek, brak pewności siebie, nadmierny samokrytycyzm – to główne przejawy niskiego poczucia własnej wartości. Jak dowodzą badania, samoocena jest kluczowym elementem dla nastroju i ogólnego funkcjonowania człowieka. Długoterminowo niskie poczucie własnej wartości może doprowadzić nawet do rozwoju zaburzeń psychicznych. Warto poznać to zjawisko bliżej.

Czym jest poczucie własnej wartości?

Poczucie własnej wartości (inaczej samoocena, obraz siebie) to uogólniona, wartościująca postawa wobec siebie – ocena własnego Ja. Postawa ta kształtuje nasze nastroje i wywiera silny wpływ na liczne zachowania osobiste i społeczne. Poczucie własnej wartości składa się z 3 głównych komponentów. Są to: - komponent intelektualny - przekonania i myśli na temat własnej osoby („Jaki jestem?"), - komponent emocjonalny – uczucia, jakie do siebie żywimy („Czy lubię siebie?"), - behawioralny – zachowania wobec siebie, sposób zaspokajania własnych potrzeb (samorealizacja, poziom asertywności). Poczucie własnej wartości jest jednym z kluczowych elementów osobowości. Warto nad nim pracować. Dzięki temu, można znacząco podnieść poziom satysfakcji z życia.

Jakie znaczenie ma poczucie wartości dla funkcjonowania człowieka?

Poczucie własnej wartości jest niezwykle ważną sferą dla funkcjonowania człowieka. Od jego poziomu zależy nie tylko nastrój, ale też nasze decyzje czy motywacja. Badacze zauważyli wiele negatywnych skutków niskiego poczucia własnej wartości. Przykładowo, niska samoocena wśród młodzieży wiązała się z zachowaniami aspołecznymi i agresją. Co więcej, osoby, które deklarowały zaniżoną samoocenę w okresie adolescencji, w dorosłości charakteryzowały się gorszym zdrowiem psychicznym i fizycznym, a także problemami finansowymi. Może to oznaczać, że niska samoocena ogranicza zdolność do stawiania sobie celów i radzenia sobie z negatywnymi zdarzeniami. Z drugiej strony, wysokie poczucie własnej wartości może być gwarancją czerpania radości z życia. Wiąże się ono z pewnością siebie, poczuciem kontroli nad swoim życiem i wiarą we własne możliwości. Wysoka samoocena sprzyja odnoszeniu sukcesów. Ponadto, poczucie wartości wiąże się także ze zdrowiem psychicznym. Ze znacząco zaniżonej samooceny mogą wyniknąć zaburzenia psychiczne, tj. depresja, fobia społeczna, czy skłonność do agresji. Można zatem stwierdzić, że obraz siebie jest kluczowym elementem funkcjonowania człowieka.

Od czego zależy poczucie własnej wartości?

Skoro tak wiele zależy od naszej samooceny, warto zastanowić się z czego ona wynika. Badacze zauważają, że tak jak wiele innych elementów osobowości, samoocena jest częściowo uwarunkowana genetycznie. Oznacza to, że ludzie dziedziczą skłonność do wysokiej lub niskiej samooceny. Na szczęście, aspekt genetyczny nie jest tutaj kluczowy i poczucie własnej wartości można poprawić. Samoocena kształtuje się przez całe życie, już od wczesnego dzieciństwa. Ma na nią wpływ kilka istotnych czynników. Zasadniczym jej składnikiem są inni ludzie. Komunikaty, jakie dostajemy od rówieśników czy rodziców w istotny sposób kształtują nasz obraz siebie (dla rodziców i opiekunów: dowiedz się jak budować samoocenę swojego dziecka metodą Kids' Skills). Innym ważnym elementem samooceny są porównania społeczne, czyli to, jak wypadamy na tle innych (najczęściej znajomych, rodziny czy kolegów z pracy). Duże znaczenie dla poczucia wartości ma także bilans sukcesów i porażek. Jeśli mamy gorszy okres w życiu i nie udaje nam się osiągnąć tego, co zamierzyliśmy, nasza samoocena spada. Wreszcie, prawdopodobnie najważniejszym składnikiem samooceny jest aktywność własna w zakresie pracy nad akceptacją siebie. To czynnik, na który mamy największy wpływ i dzięki niemu możemy znacznie poprawić poczucie własnej wartości, a co za tym idzie, nasze ogólne społeczne funkcjonowanie.

Co robić, kiedy mamy niskie poczucie własnej wartości?

Często nieadekwatna samoocena wynika z błędnego samopoznania, tzn. z nieprawdziwych przekonań na swój temat. Przykładowo, wielu osobom z niską samooceną wydaje się, że są nieudacznikami i nie mają na swoim koncie żadnych sukcesów. Pomocne w zmianie takiego myślenia może być ćwiczenie, które umożliwi dostrzeżenie swoich mocnych stron - zauważa Kamila Kalbarczyk, psycholog Talk&Solve. Codziennie stajemy przed lustrem i przez minimum dwie minuty bez przerwy wygłaszamy monolog o swoich sukcesach i zaletach. Może on dotyczyć wszystkiego – zarówno upieczenia pysznego ciasta, jak i awansu w pracy. W ten sposób będziemy mogli dostrzec, jak wiele sukcesów mamy na swoim koncie. Warto zauważyć, że paradoksalnie, osoby o wysokim poczuciu własnej wartości nie wywyższają się nad innych. Często to ci, którzy mają braki w samoocenie, kompensują je agresją i dominacją. W poprawie samooceny może pomóc także zadbanie o indywidualny rozwój. Badania dowodzą, że osoby, które rozwijają swoje pasje, mają wyższe poczucie własnej wartości. Aby poprawić samoocenę, powinniśmy przede wszystkim popracować nad akceptacją siebie. Warto skupić się na pozytywnych aspektach osobowości. Postarajmy się zmienić to, co nam przeszkadza i zaakceptować te elementy, których nie możemy zmienić. Musimy także pamiętać o poczuciu odpowiedzialności za siebie. Mamy całkowitą kontrolę nad swoim życiem i tylko od nas zależy, jak je przeżyjemy.

Kiedy udać się do psychologa z problemem niskiego poczucia własnej wartości?

Niskie poczucie własnej wartości może być poważnym problemem, który znacząco pogorszy codzienne funkcjonowanie. Długoterminowa niska samoocena może doprowadzić do wystąpienia zaburzeń psychicznych, takich jak depresja. Czasem samodzielne ćwiczenia nie wystarczą, żeby polepszyć obraz siebie, a problem zaczyna sięgać dużo głębiej. Kiedy odczuwamy znaczące pogorszenie funkcjonowania ze względu na niską samoocenę, powinniśmy udać się po pomoc do specjalisty. Krótkoterminowa terapia w nurcie TSR jest niezwykle skuteczną metodą poprawy samooceny głównie dlatego, że skupia się na praktycznych rozwiązaniach. Podczas terapii psycholog razem z Klientem pracuje nad dostrzeżeniem mocnych stron osobowości i zmianą tych słabszych. Klient krok po kroku uczy się dostrzegać swoje sukcesy oraz możliwości i zaczyna nabierać pewności siebie. Dzięki temu, może zacząć wierzyć w siebie i nauczyć się czerpać radość z życia.