Przyczyny wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe jest powszechnym zjawiskiem, które prowadzi do nieustannej frustracji i wyczerpania pracownika. Często mówi się o nim w sposób żartobliwy podczas spotkań koleżeńskich czy w pracy, np. „chyba się już wypaliłam". Tymczasem wypalenie zawodowe to jednostka chorobowa, którą należy traktować poważnie. Narażone są na nią szczególnie osoby ambitne, pracoholicy, którzy nie umieją czerpać przyjemności z innych niż praca aktywności i wkładają w nią bardzo dużo energii i zaangażowania oraz osoby, które nie potrafią realnie ocenić swoich możliwości i umiejętności, tego, co mogą zrobić oraz czego zdziałać nie mogą. Osoby nie myślące realistycznie i bujające w obłokach mają większe ryzyko zachorowania na wypalenie zawodowe.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe często wiąże się z długotrwałym i przewlekłym stresem spowodowanym wieloma czynnikami oddziałującymi przez bardzo długi czas na jednostkę, z którymi ona nie może sobie sama poradzić. W wyniku tego doświadcza ona wyczerpania fizycznego, psychicznego i emocjonalnego. Współwystępowanie tych czynników doprowadza do powolnego i stopniowego pogorszenia nastroju, negatywnego myślenia o sobie i innych oraz do różnorodnych problemów zdrowotnych, na przykład hormonalnych, gastrycznych, wieńcowych itp. Czynniki sprzyjające pojawieniu się wypalenia zawodowego możemy podzielić na czynniki osobowe, czynniki interpersonalne oraz organizacyjne, czyli środowiskowe, które mogą być związane z środowiskiem fizycznym pracy, rozwojem zawodowym, stylem kierowania organizacją oraz ze sposobami wykonywania obowiązków zawodowych przez pracownika i rutyną w pracy.

Czynniki indywidualne:
1) niska samoocena, poczucie bycia gorszym, brak wiary w swoje możliwości i umiejętności,
2) bierność i defensywność, unikanie trudnych sytuacji,
3) perfekcjonizm, przekonanie, że dużo od nas zależy i stawianie sobie zbyt wysokiej poprzeczki, wygórowane wymagania względem siebie,
4) angażowanie wszystkich swoich sił w pracę, która staje się misją do wykonania, poświęcanie się dla pracy,
5) brak umiejętności rozdzielenia życia prywatnego od pracy zawodowej, zachwiany work-life balance, permanentny brak czasu na odpoczynek,
6) nieprawidłowa dieta i siedzący tryb życia.

Czynniki interpersonalne czyli relacje z innymi ludźmi w miejscu pracy:
1) relacje na linii pracownik – klient, konflikty z klientami, nadmierne angażowanie się emocjonalnie w problemy klientów lub podopiecznych, przejmowanie się ich życiem, udzielanie porad, opiekowanie się nimi, leczenie i wspieranie ich, prowadzenie terapii, próby pomocy im ponad swoje siły, co prowadzi do utraty własnej energii i siły,
2) relacje na linii pracownik – przełożony, konflikty z szefem, zaburzona komunikacja, mobbing, stresujące sytuacje,
3) relacje ze współpracownikami, konflikty z nimi, problemy komunikacyjne, złośliwość, obgadywanie za plecami, agresja słowna, brak wsparcia i poczucia przynależności do grupy w której pracujemy, prowokacje i robienie sobie „pod górkę" znacznie utrudniają współpracę, rodzą frustrację i niepotrzebny stres.

Czynniki środowiskowe, czyli cechy środowiska zawodowego:
1) brak określonych wymagań i ustalonego zakresu obowiązków w pracy,
2) nadmierne wymagania ze strony przełożonych, nadmiar obowiązków,
3) brak możliwości rozwoju zawodowego i awansu pionowego oraz poziomego, co szczególnie bolesne jest dla osób, które chciały zrealizować swój potencjał i wykazać się kreatywnością, a środowisko pracy nie daje im na to szans,
4) wyśrubowane ograniczenia czasowe w których należy się zmieścić wykonując określone zadania,
5) autorytarny styl kierowania,
6) mobbing w miejscu pracy.

Jakie zawody są obarczone największym ryzykiem wystąpienia wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe przytrafia się w każdym zawodzie, a wiek osób, u których pojawia się ten przykry stan nieustannie ulega obniżeniu. Niemniej jednak niektóre zawody są bardziej narażone na wypalenie zawodowe niż inne. Należą do nich profesje związane z nieustannym kontaktem z innymi ludźmi i niesieniem im pomocy oraz z edukacją. Zatem do zawodów szczególnie obarczonych ryzykiem należą nauczyciele, pielęgniarki, lekarze, psycholodzy i pracownicy socjalni. Zawody te wymagają od pracowników ciągłej gotowości do niesienia pomocy i pełnienia swoich obowiązków, podejmowania nierzadko bardzo trudnych i skomplikowanych decyzji, uczestnictwa w życiu innych ludzi i w ich problemach oraz nieustannego doszkalania się i zdawania egzaminów, aby poszerzać swoje kwalifikacje. Często wiąże się to z odczuwaniem silnego stresu, który po pewnym czasie, jeśli jednostka nieefektywnie regeneruje swoje siły i nie potrafi w pełni łagodzić skutków napięcia emocjonalnego, może przerodzić się w wypalenie zawodowe.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Wypaleniu zawodowemu warto zapobiegać, aby nie doprowadzić do jego pojawienia się. Poniżej przedstawiamy obszary o które warto zadbać, aby nie dopuścić do tego stanu.
1) Dbaj o swój wolny czas i odpoczynek, nie przepracowuj się,
2) Dbaj o relacje z rodziną i z przyjaciółmi. Nie zaniedbuj ich,
3) Nie zabieraj pracy do domu, aby ją dokończyć. Zamykaj swoje obowiązki w swoich godzinach pracy,
4) Miej swoje hobby, pasje i zainteresowania, rozwijaj je,
5) Jeśli tego potrzebujesz, porozmawiaj z bliskimi o problemach w pracy, aby wyrzucić to z siebie,
6) Znajdź swoje własne sposoby na redukcję stresu i napięcia. Może to być relaksacja, medytacja, sport, taniec, pływanie, śpiew itp. Coś, co pozwoli Ci się odstresować i jest odmienne od tego, co wykonujesz w pracy,
7) Zadbaj o aktywność fizyczną, sport pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie.

Wypalenie zawodowe może pojawić się u każdego niezależnie od wieku, płci i profesji, niemniej jednak niektóre zawody są bardziej narażone na nie niż inne. Na wystąpienie tego stanu wpływa wiele czynników, zarówno indywidualnych, interpersonalnych (relacyjnych) jak i środowiskowych związanych z cechami organizacji w której pracujemy. Bardzo ważna jest też umiejętność rozdzielenia życia osobistego od pracy zawodowej, a jej brak może przyczyniać się do chronicznego stresu i w konsekwencji skutkować wypaleniem zawodowym. Skutki wypalenia są bardzo niekorzystne zarówno do pracownika, jak i dla samego pracodawcy. W związku z tym niezwykle ważne jest zapobieganie wystąpieniu tego zjawiska.