Skąd się bierze złość?

Złość to jedna z podstawowych emocji człowieka, podobnie jak radość, smutek, strach, zaskoczenie i wstręt. Pojawia się niezależnie od woli gdy coś lub ktoś zaburza nasze poczucie bezpieczeństwa, ogranicza nas w dążeniu do wyznaczonych celów, narusza nasze wartości, granice lub odczuwany dobrostan. Doświadczanie złości jest zjawiskiem zupełnie normalnym. Każdy z nas ją odczuwa w różnych sytuacjach. Pierwotnie złość miała na celu mobilizować osobę znajdującą się w zagrażających i niekorzystnych okolicznościach do walki lub ucieczki. Jednak w związku z postępem cywilizacyjnym nasze potrzeby, warunki życia jak i działania bardzo zmieniły się, dlatego ważnym stało się umiejętne regulowanie nieprzyjemnych emocji i panowanie nad spontanicznymi reakcjami. Czy to oznacza tłumienie tych emocji? Oczywiście nie! Tłumienie emocji działa niekorzystnie na nasze zdrowie i może powodować wiele psychosomatycznych chorób np. wrzody żołądka. Regulowanie własnych emocji oznacza uświadamianie ich sobie, poddawanie refleksji oraz umiejętne, adekwatne i konstruktywne wyrażanie ich, co pozwala na wentylację nieprzyjemnych uczuć, oraz radzenie sobie z nimi. Choć odczuwanie złości jest nieprzyjemne zarówno dla jednostki, jak i dla jej otoczenia, nie jest ona uznawana za emocję negatywną. Stanowi bowiem ważne źródło informacji dotyczącej tego, że coś jest nie tak jakbyś tego chcieli i oczekiwali, że ktoś lub coś nie jest wobec nas w porządku. Oprócz tego złość mobilizuje jednostkę do działania, czyli do zmiany tej niekorzystnej sytuacji.

Skąd się bierze nasza złość?

Złość może mieć różne przyczyny i podłoże. Ludzie odczuwają złość z powodu rozmaitych okoliczności. Warto tutaj wspomnieć również o tym, że różnimy się między sobą progiem pobudliwości nerwowej, który związany jest z naszym temperamentem (cechami wrodzonymi), a także poziomem socjalizacji (wyuczonymi w trakcie życia wzorcami i sposobami zachowania). Oznacza to, że możemy mieć większą lub mniejszą skłonność do odczuwania złości, co często wiąże się z naszą aktualną sytuacją życiową, problemami, jakich doświadczamy, poczuciem satysfakcji z życia, stanem psychicznym, samooceną, poczuciem własnej wartości czy też z zaburzeniami lub chorobami psychicznymi (np. alkoholizmem).

Ogólnie do czynników warunkujących pojawienie się złości zaliczamy:

1. Czynniki sytuacyjne, czyli okoliczności w jakich się znajdujemy, np.pojawienie się przeszkody uniemożliwiającej zaspokojenie potrzeb, realizację planów, celów, marzeń, pragnień, doznanie niepowodzenia, rozczarowania, brak umiejętności przyznawania się do błędów i pogodzenia się z porażką,naruszenie osobistych granic, np. prywatności, bezpieczeństwa, pojawienie się sytuacji godzącej w osobiste wartości i przekonania, np. poczucie sprawiedliwości,narażenie na czynniki wywołujące długotrwały stres i frustrację, np. w miejscu pracy, brak umiejętności uporania się z czymś, np. gdy mamy zbyt dużo obowiązków i nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z nimi,ciężka i przewlekła choroba własna lub członka rodziny i związana z tym konieczność szybkiej adaptacji do nowych warunków.

2. Czynniki związane z temperamentem, czyli wrodzone cechy układu nerwowego

3. Czynniki związane z procesem socjalizacji, w więc:
- modelowanie, czyli powtarzanie wzorców zachowań jakie zaobserwowaliśmy u rodziców i innych osób znaczących. Dzieci widzą, jak rodzice wyrażają złość, jak sobie z nią radzą, jak ją kontrolują. Jeśli rodzice reagują na frustracje i stres agresją, często dzieci przejmują ten sposób radzenia sobie z nieprzyjemnym napięciem;
-warunkowanie instrumentalne, czyli powtarzanie tych zachowań, po których następuje coś przyjemnego, czyli swoisty sposób nagrody. Jeśli dziecko jest przez dłuższy czas pomijane w rodzinie, często aby zyskać uwagę zaczyna zachowywać się agresywnie. Jeśli dopiero wtedy zaczyna być zauważane, uwaga jest dla niego nagrodą, dziecko uczy się, że aby rodzice zainteresowali się nim musi zacząć krzyczeć, wyzywać czy bić.

Gdy odczuwamy silną złość często odcinamy się od racjonalnego myślenia i nie jesteśmy w stanie skupiać się na możliwych sposobach rozwiązania go. Zdarza się też, że nie kontrolujemy swojego zachowania i mówimy lub robimy coś, czego potem, gdy emocje opadną, szczerze żałujemy. Jest to związane z reakcjami zachodzącymi w naszym organizmie, między innymi z wydzielaniem się adrenaliny. Dlatego bardzo ważne jest to, abyśmy nauczyli się rozróżniać i nazywać swoje emocje, poddawać je refleksji i wyrażać w sposób konstruktywny, nie krzywdząc przy tym innych.