Przemoc w miejscu pracy

Czy Twój szef jest przemocowy?

Nie każdy z nas musi lubić swoją pracę czy czerpać z niej przyjemność, niektórzy pracują jedynie po, to by zarobić, posiadać środki do życia. Niezależnie od motywacji, podstawą, która należy się pracownikowi, jest respektowanie jego praw i trzymanie się granic obowiązujących w miejscu pracy.

Jak jednak wiadomo, te pozornie proste zasady nie zawsze są przestrzegane. Według statystyk Eurofound, dane z 2021 roku wskazują, że średnio 12,5 % osób zatrudnionych w Unii Europejskiej doświadczyło ogólnie ujętej przemocy w miejscu pracy [EWCTS 2021]. Trzeba jednak pamiętać, że są to dane dotyczące tylko i wyłącznie osób gotowych przyznać się w przeprowadzonym badaniu do tego, co im się przydarzyło - prawdziwa liczba jest nieznana i może być o wiele wyższa niż 1 na 10 osób.
Kiedy możemy mówić o przemocy ze strony współpracowników lub przełożonych i jaki wpływ takie doświadczenia mają na naszą psychikę?

Jak rozpoznać przemoc w miejscu pracy?

Przemoc w miejscu pracy różni się od przemocy znanej z dyskursu społecznego. Częściej niż przemoc fizyczna (która także występuje, jednak w zdecydowanie mniejszym stopniu) spotykana jest przemoc psychiczna, strukturalna lub ekonomiczna, czasem kolektywnie nazywana przemocą w białych rękawiczkach. Jest to termin oznaczający wszystkie rodzaje przemocy, które nie pozostawiają po sobie fizycznych, namacalnych śladów, jednak są tak samo obecne i szkodzące. Do tego dochodzi jeszcze temat mobbingu oraz gaslightingu czyli odpowiednio prześladowania, zastraszania lub znęcania się psychiczne nad pracownikiem oraz manipulowani drugą osobą tak, że ta zaczyna wątpić w swoje doświadczenia i odczucia. Oba są coraz częstszymi elementami środowisk pracy.

Przemoc psychiczna

Przemocą psychiczną możemy nazwać wszelkie działania naruszające godność osobistą. W miejscu pracy może prezentować się jako nadmierne ocenianie, krytykowanie, osądzanie, obrażanie czy wyzywanie, czasem także zastraszanie, szantażowanie lub upublicznianie prywatnych informacji.

Każda czynność obniżająca poczucie własnej wartości, mocy sprawczej, osłabiająca psychicznie, wzbudzająca strach lub niepokój może być objawem przemocy. Źródłem takich zachowań mogą być współpracownicy, klienci lub pracodawcy. Przemoc psychiczna może skutkować stałym pogorszeniem się nastroju, w skrajnych przypadkach doprowadza nawet do stanów lękowych lub depresyjnych.

Przemoc ekonomiczna

Przemoc ekonomiczna może obejmować wymaganie od osoby zatrudnionej pracy w nadgodzinach bez wynagrodzenia, przetrzymywanie pensji przez pracodawcę, dokonywanie nieuzasadnionych potrąceń z wypłaty lub otrzymywanie niepełnej kwoty, odmawianie zwrotu kosztów związanych z pracą lub zmuszanie pracownika do zapłaty za towary lub usługi świadczone przez pracodawcę. Czasem opóźniona wypłata jest zwykłym niedopatrzeniem i nie ma w tym oznak przemocy - jeśli jednak sytuacja ma miejsce nagminnie, zwłaszcza wobec określonej grupy (np. młodzi pracownicy, kobiety) może być to objaw nadużyć finansowych.

Pracodawca jako źródło przemocy

Rodzajem przemocy specyficznej dla miejsc pracy oraz wszelkich systemów jest przemoc strukturalna (instytucjonalna). Następuje ona, gdy osoba jest upokarzana, nierówno traktowana, łamane są jej prawa w sytuacjach publicznych lub zawodowych, i do których to działań wykorzystuje się uprzywilejowaną pozycję lub autorytet oprawcy lub system w jakim funkcjonuje. Przemoc strukturalna to korzystanie z hierarchicznych stosunków w miejscu pracy przez nadużywanie swojej pozycji, dyskryminację, manipulowanie pracownikami oraz kontrolowanie ich. Wynikające z tego poczucie bezradności może doprowadzić do tego, że ofiary nie będą szukać pomocy ani zgłaszać zaistniałych sytuacji. System umożliwiający przemoc strukturalną często funkcjonuje na wielu szczeblach miejsca zatrudnienia, co może oznaczać, że zgłoszenie sytuacji pogorszy tylko nasze warunki. Jak temu zapobiec?

Przemoc w miejscu pracy - jak sobie z nią radzić?

Najprostszą i najbardziej banalną odpowiedzią na to pytanie jest po prostu „zmienić pracę". Nie każdy ma jednak możliwość, by znaleźć inną formę zatrudnienia, równie dobrze płatną, bliską domu czy po prostu jakąkolwiek inną od obecnej. Dodatkowo aspekt psychologiczny przemocy nie jest łatwy do zapomnienia - wpływ na zdrowie jest trwały i nie wymażemy tego, czego doświadczyliśmy lub byliśmy świadkami, zmieniając miejsce zatrudnienia.

Jeśli przemoc, która jest obecna w naszym otoczeniu dotyczy całej instytucji, pomocy musimy szukać na zewnątrz. Policja, Niebieska Linia, Inspekcja Pracy lub Sąd Pracy to niektóre z miejsc, gdzie można spróbować zasięgnąć pomocy.
Pomocnymi w udowodnieniu przemocy (ponieważ zazwyczaj nasze słowa nie są brane pod uwagę tak bardzo, jak być powinny) są dowody na piśmie, mailowe, relacje świadków lub innych ofiar. Przemoc psychiczna jest najtrudniejsza do udowodnienia, zatem każdy skrawek dowodu jest pomocny - warto być przygotowanym na wszystko. Dodatkowo wsparcie od bliskich, psychologa lub psychoterapeuty może być niezwykle wartościowe w tak trudnym momencie jakim jest zgłaszanie przemocy lub zdawanie sobie sprawy z faktu, że jesteśmy jej świadkiem lub ofiarą. Mimo, że droga do bezpiecznej pracy i przestrzegania praw pracowniczych bywa długą, zgłaszanie takich sytuacji to zawsze krok w stronę przełamania cyklu przemocy.

Jeśli czujesz, że Twoje granice i godność osobista zostały naruszone, jeśli czujesz się zagrożony i chcesz znaleźć rozwiązanie, porozmawiaj z naszym terapeutą specjalizującym się w obszarze przemocy. Skonsultuj się również w sytuacji, gdy czujesz, że Ty możesz naruszać granice pracowników.

Zapisz się na konsultację!